vrijdag 3 mei 2013

Diverse Auteurs - DichtSlamRap 2013

DichtSlamRap jubileert

Daar is hij dan: de jubileumeditie DichtSlamRap 2013. Het is hun sterkste slamuitgave tot nog toe.

Elk jaar een bloemlezing van de beste inzendingen, met posterontwerpen van SintLucas-studenten. Het gelijknamige, in Boxtel gesitueerde Poetry Slam bracht negenmaal eerder een bundel uit.

Orpheus
In deze jubileumuitgave zijn niet alleen gedichten van de deelnemers van 2013 opgenomen, maar ook bijdragen van eerdere DichtSlamRap-winnaars. Daarnaast drie stukken over de slamwedstrijd door twee juryvoorzitters, onder wie oud-wethouder van Boxtel Anton van Aert. Ook is de dichter Victor Vroomkoning in de bundel te vinden, betrokkene van het eerste uur.

Vroomkoning schrijft in een korte terugblik over hoe het deelnemersaantal vanaf de eerste wedstrijd in 2002 zich ontwikkelde. Slechts twee dichters stonden toen voor de driekoppige jury. Dat verhinderde niet dat de wedstrijd uitgroeide tot een volume dat volwaardige bloemlezingen kan opleveren. Met zijn eigen dichterlijke bijdrage weet Vroomkoning de aantrekkingskracht van voordrachtswedstrijden mooi te verbeelden:

Orpheus

Is er een meisje in de zaal?
Een meisje heeft haar spraak
verloren. De jonge god die zij
aanbid, voor wie zij op haar
knieën lag, heeft haar verlamd.
Gevreesd wordt voor haar hart.

Dringend verlangd: een zanger
die de woorden op haar lippen
legt waarmee zij aan het god-
delijke raakt. Wie leent zijn
stem, beweegt haar tong, redt
haar uit het Rijk der Lammen,
want lief is zij en mooi maar
buiten zinnen. Wie redt haar
ziel, laat haar beminnen?

Diversiteit
Zoals eerder gezegd zijn in het kader van het jubileum ook eerdere winnaars opgenomen, onder wie Acg Vianen – tegenwoordig juryvoorzitter van de DichtSlamRap –, Sieger Baljon en de Vlaming Jee Kast. Ook Nadine Ancher, Martin M. Aert de Jong en John Schoorl droegen bij. Die laatste komt met zijn prozagedicht één bladzijde na een gedicht dat haast zo mager is als een gedicht van Jan Arends, geschreven door iemand die onder de naam 'Robin' in de bundel kwam.

Het toont de diversiteit van de bloemlezing, die overigens evenwichtiger is dan vorig jaar. Het niveau is hoger: minder gemeenplaatsen, minder geforceerd taalgebruik. Is de DichtSlamRap met tien bloemlezingen volwassen geworden? De populariteit van de wedstrijd steeg en hoe groter het aanbod, hoe scherper een jury keuzes kan maken.

Talentontwikkeling
Dichten doe je vanuit het hart en voor wie nog niet zo ver is dat een eigen bundel in het verschiet ligt, is de publicatie in de bloemlezing een enorme stimulans. DichtSlamRap heeft bijgedragen aan talentontwikkeling. Denk aan Arnoud Rigter met zijn grafische gedichten of Ellen Deckwitz die met haar debuut de C. Buddingh'-prijs won. Of aan de dit jaar met het beeldende Papieren veulens gedebuteerde Hanneke van Eijken. Het zijn dichters die sinds hun deelname stuk voor stuk opmerkelijk sterke bundels gepubliceerd hebben.

Gepubliceerd op 8WEEKLY!

Maria Barnas - Jaja de oerknal

CONSUMPTIEAARDAPPELEN

Maria Barnas, wier debuut de C. Buddingh'-prijs won en die onlangs nog deel uitmaakte van de VSB Poëzieprijs-jury, komt nu met haar derde dichtbundel: Jaja de oerknal, met angst als leidend thema.

Die angst blijkt al uit het motto dat uit The Waste Land afkomstig is. 'What is that sound high in the air / Murmur of maternal lamentation' schrijft T.S. Eliot, 'Who are those hooded hordes swarming'. Helaas lukt het Barnas nauwelijks het krachtige motto te evenaren.

Oerknal, jaja
De angst komt in uiteenlopende gestalten voor. Bij het geven van een lezing, bij de meningen van anderen, angst in vlagen, angst voor de dood enzovoorts. Het toch enigszins geestige titelgedicht verwijst naar de bron van de angst:

Jaja de oerknal hoor ik mezelf zeggen.
Hoe is het mogelijk dat dit in mijn mond past?
Het ontstaan een klont op mijn tong.

Stil. Angst is een zwerm die rust in een boom.
Of zijn het woorden die zich inktzwart
op de takken verdringen. Het is een vorm

van paniek die opwelt in mij en als opvliegende
zwerm uit mijn keel breekt. Het heelal slaat
de vleugels uit. Wij klapwiegen en juichen schril.

Barnas' gedichten zijn vol taalspel, zoals in het geval van die vlagen waarnaar het woord vlaggen verwijst. Knap is het hoe onderwerpen en thema's op subtiele wijze binnen de gedichten terugkeren. Ook de lichtvoetigheid is te prijzen, maar de bij aanvang enigszins eenduidig ogende gedichten kunnen je soms langer bezighouden dan je denkt.

Twee kanten van een medaille
Barnas' debuut Twee zonnen (2003) had gedichten als doffe stoten, als krassen op de huid. Het kende meer rust, Barnas leek behept met een noodzaak die haar mogelijk de C. Buddingh'-prijs opleverde. Die zaken zijn in haar derde bundel niet erg evident. Ja, hij is lichtvoetig, maar neigt naar lucht. Ja, de verweving van thema's en onderwerpen is interessant, maar voelt getrukeerd door de voortdurende repetitie daarvan en het steeds terugkeren van schijnbare tegenstellingen. Een helder voorbeeld van een 'luchtig' gedicht met een paradox is de readymade 'Dilemma':

Consumptieaardappelen staat er op een zak
aardappels die ik kocht bij de supermarkt.
Bewaren: op een donkere, droge plaats
(mag ook in de koelkast).

Een observatie die aan het (te) flauwe grenst. Onduidelijk is wat de toedracht was om dergelijke 'lichtere' gedichten in Jaja de oerknal op te nemen. Neem de zeventien strofen lange opsomming van onderwerpen om angst voor te hebben. Ze is fris noch nieuw.

Kinderen
Of denk aan de lamentatie 'De kinderen', die gaat over het schrijven van een gedicht onder tijdsdruk. 'Nog dertien minuten / nee twaalf' opent het. Want daarop zullen de kinderen tijd opeisen. 'Nog acht minuten voor een meesterwerk' eindigt Barnas, 'of laat het een begin zijn. // Iets wat zo kan klinken'. In plaats van problematiseren, had ze kunnen werken aan een steengoed gedicht, over zeg: kinderen en tijdsnood.

Ook had her en der wat kunnen worden gesnoeid. Het aan Ingrid Jonker opgedragen 'Gesloten hoofd', opent met: 'Ik moet spreken voor mensen'. Natuurlijk spreek je voor mensen. Waren dieren of dingen toehoorders geweest, was vermelding interessanter geweest. Een en ander leidt ertoe dat het hoofdthema van Jaja de oerknal niet ten volste wordt overgebracht. In de bundel ontbreekt diepgang, noodzaak. Stijl is belangrijk, maar wel een die zich verbindt met de inhoud. Voor iemand met zo'n duidelijk talent, is Jaja de oerknal helaas niet meer dan een knalerwtje.

Gepubliceerd op 8WEEKLY!